BS NGUYỄN Ý ĐỨC
Trong thế kỷ vừa qua, sự tiến bộ của y khoa học đã vượt quá sức
tưởng tượng.
Những khám phá mới về cấu tạo cơ thể đã giúp hiểu rõ hơn về sự
mầu nhiệm của tạo hóa khi tạo ra con người với muôn ngàn chức
năng thần sầu, ngoạn mục.
Thêm vào đó là rất nhiều phát minh đã làm sáng tỏ về căn nguyên,
diễn tiến, cách chẩn đoán cũng như điều trị các loại bệnh.
Tin tức về y khoa trở nên phong phú hơn nhưng cũng phức tạp, khó
hiểu với các từ ngữ mới về bệnh tật, các danh từ kỹ thuật về
phương thức chẩn đoán khám chữa bệnh cũng như danh tính các tác
nhân gây bệnh. Nguồn cung cấp tin tức dữ kiện y khoa học cũng
nhiều và dưới các hình thức khác nhau, đặc biệt là kết quả các
nghiên cứu đã hoàn tất mỹ mãn cũng như kết quả sơ khởi, cần
nhiều nghiên cứu khác để được coi là chung kết.
Trước các kiến thức mới này, một người có sức học trung bình thu
lượm được cách đây trên dưới nửa thế kỷ đôi khi cảm thấy mình
như lạc lõng không biết phải dùng những tin tức nào để duy trì
sức khỏe. Đặc biệt là đối với những người tuổi cao, nhóm dân
thiểu số, những người có căn bản giáo dục giới hạn, lợi tức thấp
hoặc đang ở trong tình trạng sức khỏe suy kém.
Thống kê cho hay có tới 12% dân chúng thiếu hiểu biết về các vấn
đề sức khỏe. Họ sẽ rơi vào các hoàn cảnh như:
-Thiếu hiểu biết hoặc hiểu biết không đúng về cấu tạo cơ thể,
diễn tiến và nguyên nhân gây ra bệnh
-Không biết tự chăm sóc cũng như phòng tránh bệnh tật.
- Thường có sức khỏe kém vì bỏ qua các phương thức phòng tránh
bệnh mà khoa học đã cống hiến. Chẳng hạn, họ sẽ không làm
mammogram để tìm kiếm ung thư nhũ hoa, không làm pap smear để
sớm khám phá ung thư cổ tử cung, không chịu chích ngừa cúm…
-Có nhiều bệnh kinh niên và thường hay than phiền đau chỗ này
bệnh chỗ kia
-Không chữa trị ổn định bệnh do đó dùng nhiều dịch vụ để chữa
các biến chứng của bệnh và ít dùng dịch vụ để giảm thiểu các
biến chứng.
-Nhập bệnh viện nhiều hơn
-Thường tới phòng cấp cứu để chữa các bệnh thông thường thay vì
tới bác sĩ gia đình, đưa tới gia tăng chi phí y tế.
-Chỉ đi khám bệnh khi bệnh đã trở nên trầm trọng.
Nhìn thấy vấn đề, chính quyền và các tổ chức y tế xã hội công tư
đã cố gắng cùng nhau:
-Nâng cao ý thức y tế, giúp cải thiện tình trạng sức khỏe của cá
nhân, gia đình, cộng đồng và xã hội
-Nâng cao ý thức y tế giúp mọi người sống lành mạnh hơn
-Nâng cao ý thức y tế cũng giảm thiểu nạn tử vong vì sanh non,
tại nạn giao thông, lao động, ảnh hưởng của các chất có hại cho
sức khỏe
-Nhờ tập trung vào sự phòng bệnh, nâng cao ý thức y tế giúp cắt
giảm chi phí chăm sóc điều trị cho cá nhân cũng như gia đình và
ngân sách quốc gia.
Cổ võ y tế dựa trên các kết quả nghiên cứu về sinh học, môi
trường, tâm lý, y khoa học để duy trì sức khỏe, tránh bệnh tật,
chết yểu…bằng cách thúc đẩy quần chúng tự mình thay đổi nếp
sống, áp dụng điều tốt, loại bỏ điều xấu.
Cổ võ y tế cũng giúp quần chúng tạo ra các cơ hội để nâng cao
kiến thức, tạo ra hành vi lành mạnh, bảo vệ sức khỏe.
Cổ võ y tế có thể sử dụng các phương tiện liên lạc để chuyển đạt
các tin tức có tính cách xây dựng.Bottom of Form
Một trong những phương tiện để tăng cường sự hiểu biết và cải
thiện sức khỏe của quần chúng là truyền-thông-đại-chúng (Mass
Communications hoặc Mass Media).
Truyền thông đại chúng có ít nhất 4 vai trò:
-Thu lượm tin tức về sức khỏe bệnh tật
-Lọc lựa phân tich các tin tức
-Phổ biến các tin tức chính xác có ích lợi trong việc bảo vệ sức
khỏe tới dân chúng đồng thời cũng tạo điều kiện để mọi người có
thể đối thoại với nhau dù ở cách xa.
-Cung cấp giải trí để đời sống quần chúng thoải mái, thư dãn
hơn.
Nhờ truyền thông giáo dục, mọi người có thể nghe tận tai, đọc-
nhìn tận mắt những gì mà nếu không có truyền thông đều không có
được. Thế giới như thu hẹp lại nhờ truyền thông. Đây là kết quả
của tiến bộ trong lãnh vực kỹ thuật và công kỹ nghệ điện tử.
Ngày xưa, việc truyền đạt lệnh lạc, ý tưởng trực tiếp giữa con
người diễn ra trong phạm vi hết sức hạn hẹp. Thông tin trong xóm
làng là các chú "Mõ” lốc cốc gõ sừng trâu, gáo dừa đi từng xóm
để loan tin cần thiết. Rộng lớn hơn thì có truyền hịch, chạy
ngựa báo tin. Ngày nay nhờ truyền thông đại chúng, sự trao đổi
này quy mô rộng lớn hơn, từ địa phương nhỏ bé tới không gian bao
la, từ một số giới hạn con người tới cả triệu triệu quần chúng.
Một dịch bệnh nguy hiểm ở vùng sa mạc Phi châu chỉ cần vài phút
là quần chúng khắp địa cầu biết tới. Một phương thức trị bệnh
mới lạ cũng mau chóng được thông báo tới các bác sĩ và bệnh
nhân.
Truyền thông cũng mang lại nhiều thay đổi trong các giá trị sẵn
có từ lâu và cũng thúc đẩy con người "hiện đại” hóa cuộc sống.
Các phương tiện truyền thông đại chúng gồm có:
1-TV truyền hình
Đây là phương tiện chuyển đạt tin tức rất hữu hiệu tới mọi
người, không kế già trẻ, nam nữ.
Lợi điểm của truyền hình là gửi đi cả lời nói lẫn hình ảnh,
khiến cho người coi lãnh hội dễ dàng và có ảnh hưởng lâu dài, vì
quần chúng sẽ nhớ mãi.
Tuy nhiên, bên cạnh những tin tức tài liệu hữu ích thì TV đôi
khi cũng có những màn bạo lực, dâm ô, quảng cáo quá mức, gây ảnh
hưởng xấu cho sức khỏe.
2-Radio
Rất phổ biến, tới được nhiều thính giả với đầy đủ chi tiết và
chi phí cũng ít hơn là với TV. Các vị cao niên đều rất thích
nghe các chương trình của radio, từ thời sự thế giới tới cách
bảo vệ sức khỏe, phân ưu, chia vui…
3-Báo chí
Theo thống kê, có tới 70% dân chúng thu lượm kiến thức về sức
khỏe qua nhật báo. Lợi điểm của báo chí là độc giả có đầy đủ các
loại tin tức, đọc lúc nào cũng được chứ không như TV, radio: mất
dịp coi nghe một chương trình là mất luôn, không coi nghe lại
được.
4-Tạp chí
Với tạp chí, độc giả thường có tính cách chọn lựa, tài liệu
tương đối có giá trị hơn và thường được cất giữ để dành hoặc
trao đổi với bạn bè.
5-Internet
Đây là phương tiện truyền thông rất phổ biến hiện nay, ai cũng
có thể sử dụng để thu nhận và truyền đạt tin tức. Người sử dụng
có thể dùng bất cứ lúc nào, gửi đi bất cứ tin tức gì. Tuy nhiên,
các tin tức nhiều khi không được kiểm chứng tính cách xác thực,
gây hoang mang, ngộ nhận cũng như làm phiền lòng người nhận.
6-Các trang web, blogger với các bài viết y khoa học đầy đủ chi
tiết có tính cách xây dựng, giáo dục.
Đó là chưa kể tới các thông tin qua tờ bướm tờ rơi, bảng quảng
cáo, bích chương, bích báo, bản tin luân lưu nội bộ cũng như âm
nhạc, hình ảnh, nét vẽ minh thị…
Truyền thông đại chúng cũng được các nhà chuyên môn y tế xã hội
sử dụng rất nhiều để cải thiện sức khỏe quần chúng. Nhờ truyền
thông mà các phương thức phòng ngừa bệnh, các hiểu biết về
nguyên nhân gây bệnh, diễn tiến bệnh cũng như các phương thức
điều trị căn bản được phổ biến.
Các nhà chuyên môn có thể dùng truyền thông để gửi tới dân chúng
các tin tức y học liên quan tới việc bảo vệ sức khỏe, phòng
tránh bệnh tật. Họ cũng có thể dùng truyền thông để mở ra các
cuộc thảo luận với dân chúng về y khoa học hoặc góp ý kiến, giải
đáp cho dân chúng về các thắc mắc bệnh tật thông thường.
Truyền thông có một số lợi điểm như:
-Truyền thông dễ dàng lôi cuốn sự lưu ý của quần chúng đối với
các vấn đề sức khỏe một cách mau chóng
-Truyền thông có thể đưa ra các ý kiến về sức khỏe hết sức hữu
hiệu.
-Truyền thông có thể kích thích quần chúng, tạo ra những đáp ứng
tình cảm để người nghe-coi thay đổi nếp sống ngõ hầu có một sức
khỏe tốt.
-Truyền thông có thể tác động lên dư luận, tạo ra các cơ hội để
tranh luận cách thức duy trì sức khỏe, phòng ngừa bệnh tật qua
phượng tiện liên lạc.
-Truyền thông có thể hợp tác với các nhà chuyên môn để tổ chức
các buổi gặp gỡ giữa quần chúng với nhau hoặc giữa các nhà
chuyên môn với quần chúng để trao đổi kiến thức bảo vệ sức khỏe.
Ngoài ra, truyền thông cũng có:
-Tính cách giáo dục, chia sẻ kiến thức, cổ võ những hành vi có
lợi cho công ích
-Giúp cải thiện sự gắn bó các quan hệ công cộng, giúp các tổ
chức liên quan tới bảo vệ sức khỏe cùng sát cánh làm việc.
-Góp phần tranh đấu, cổ võ, truyền thông tiếp tay với các nhà
lãnh đạo đưa ra các chính sách y tế, dung hòa các tranh luận và
tìm ra các hỗ trợ ý kiến có tính cách quyết định đặc biệt.
Tuy vậy, truyền thông cũng có một số bất lợi như:
-Truyền thông gửi ra thông tin nhưng ít khi tiếp nhận được phản
ứng của quần chúng.
-Khó mà ước lượng coi xem tin tức đưa ra có đáp ứng nhu cầu dân
chúng, có đúng thời điểm và không biết phản ứng của dân chúng ra
sao.
-Dân chúng có thề không coi, không đọc hoặc tắt tv, radio giữa
chừng vì bất đồng ý kiến.
-Do ảnh hưởng của kinh tế tự do cạnh tranh "khuyến thị”, truyền
thông cũng lệ thuộc vào các "thông-tin-thương-mại” để trang trải
chi phí điều hành, cơ sở, nhân viên, cho nên nhiều khi phổ biến
những dữ kiện có tính cách chủ quan, thỏa mãn lợi nhuận cho giới
sản xuất, cung cấp dịch vụ, hàng hóa. Nhưng, "đời là thế”, khán
thính giả cũng "sính sái”, thông cảm. Vì "có bột mới gột nên
hồ”. Không tiền thì lấy đâu ra đài ra sóng, không cả văn nghệ
văn gừng giải trí chứ nói chi tới tuyên truyền cổ võ sức khỏe
miễn phí.
-Đôi khi vì tính cách thời sự nóng hổi, "giật gân”, truyền thông
cũng loan tải các tin tức chưa được chứng minh tính cách xác
thực hoặc chưa có sự đồng thuận của các nhà chuyên môn, gây
hoang mang cho người nhận.
Truyền Thông giữ một vai trò quan trọng trong việc chăm
sóc sức khỏe của quần chúng. Đó là điều quan tâm hàng
đầu của nhân loại. Bản hiến chương của Tổ Chức Y Tế
Liên Hiệp Quốc, WHO, đã công bố " sức khỏe là một quyền
căn bản của con người "
Đối với Phật giáo, sức khỏe được xem là món quà lớn
nhất của đời người. Một trạng thái an lạc và khỏe
mạnh của thân và tâm là tối cần thiết trong việc tập
trung tư tưởng để tu tập.
Mặc dù có vài khuyết điểm có thể điều chỉnh và tránh được,
truyền thông đại chúng vẫn có vai trò quan trọng trong việc bảo
vệ sức khỏe quần chúng.Điều tiên quyết là các dữ kiện đưa ra
phải rõ ràng, chính xác, có tính cách thuyết phục và có thể
giúp người nhận áp dụng được.
Như Đức Giáo Hoàng John Paul II từng nhắc nhở:
"Sự phát triển tích cực của truyền thông để phục vụ chính nghĩa
chung là trách nhiệm của mỗi người. Vì sự liên quan chặt chẽ
giữa truyền thông với kinh tế, chính trị, văn hóa, cần có một hệ
thống điều hành có khả năng bảo vệ quyền hạn và nhân cách của
con người, bảo vệ tính ưu việt của gia đình như một đơn vị căn
bản của xã hội và sự gắn bó đích thực giữa người với người”.
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức.
Arlington-Texas.
www.bsnguyenyduc.com
|